Travmatik Deneyimleri Olan Vajinismus Kadınları ve Geçmişin Getirdikleri


Vajinismus bazen bir cinsel işlev bozukluğu, bir sorun olmaktan çok fazla şey ifade edebilir, psikolojik birçok sorunun eşlik ettiği karmaşık bir ruhsal rahatsızlık olabilir. Bu nedenle vajinismusun birçok sebebi ve vajinismuslu kadının ihtiyacına göre değişen tedavi seçenekleri vardır. Temel olarak iki tedavi yöntemi vardır. Bunlar “girişimsel” ve “girişimsel olmayan” olarak sıralanabilir. 

Multidisipliner olarak çalışılan yataklı bir cinsel işlev bozuklukları kliniği söz konusu değilse, girişimsel müdahalede bulunma hakkı ülkemizde sadece “hekimler” ve özellikle jinekologlara aittir. Bu nedenle parmak ve dilatatör uygulamaları gibi girişimsel müdahaleleri içeren bir vajinismus tedavisini, cinsel işlev bozuklukları konusunda tecrübeli, psikoloji ve psikolojik danışma becerileri olan bir hekim uygulayabilir. Hekim gerektiğinde bu konuda bir cinsel terapiste birlikte çalışabilir.

Vajinismus tedavisi için çoğu zaman girişimsel müdahale yapılmasına gerek yoktur. Bireylerle veya çiftlerle, onların ruhsal sıkıntılarına çözüm getirmeleri için işbirliği içinde çalışan bir “cinsel terapist”, girişimsel herhangi bir müdahalede bulunmadan vajinismus tedavisini, cinsel terapi şeklinde yapabilir. Hekim, psikolojik danışman, psikolog veya sosyal hizmet uzmanı gibi ruh sağlığı profesyonelleri, lisans eğitimlerinin üstüne, belli bir psikoloji ve psikolojik danışma becerileri eğitimi ve süpervizyon aldıktan ve belli sayıda terapi yapmış olduktan sonra cinselterapist olabilirler. Bu eğitim süreci bir süpervizör denetiminde olmalıdır. Ayrıca çok sayıda terapi uygulamasının izlenmiş olması deneyim kazanma açısından önemlidir.

Cinsel işlev bozukluklarından dolayı; bozulan ruhsal dengeyi sağlamak, yeniden cinsel eğitim vermek, düşünce ve duygu alışverişi kurmak, çiftlerin veya bireylerin kendilerini tanımalarını sağlamak, cinsel çatışmaları çözümlemek, bu çatışmalardan doğan kaygı ve gerginlikleri azaltmak, çiftler arasındaki ilişkileri iyileştirip olgunlaştırmak, için kullanılan tüm teknik ve yöntemlere “cinsel terapi” diyebiliriz. Vajinismusta en çok kullanılan ve uygulanan tedavi seçeneği olan cinsel terapi, belli bir amaç ve plan doğrultusunda, belli teknik ve yöntemlerin, cinsel terapistlerce uygulandığı sadece “konuşma” içeren profesyonel bir yardım hizmeti sürecidir.

Cinsel terapistler olarak, vajinismus sorunu olan kadını, herhangi bir girişimsel müdahale içermeyen cinsel terapiye almayı, vajinismusu çiftin ortak sorunu olarak görmeyi ve çiftin birlikte terapi süreçlerine katılmalarını tercih ederiz. Jinekologlar vajinismus sorunu olan bir kadını, gerektiğinde eşi olmadan, girişimsel müdahaleler içeren bir tedaviye alabilir. Ancak sağlıklı bir anne-kız ilişkisinin kurulamadığı, taciz veya tecavüz gibi travmatik yaşantıların olduğu bir çocukluğa ve ergenliğe bağlı gelişen vajinismus olgularının tedavisi çok zor olabileceğinden, özel bir uzmanlıkgerektirebilmektedir. Böyle bir tedavi, bazen girişimsel parmak ve dilatatör egzersizlerini kapsayabilir ve bu prosedürü uygulayacak olan hekimin psikolojik danışma ve cinsel terapi yapma becerisinin yanı sıra iyi bir jinekoloji ve psikiyatri bilgisine sahip olması ve gerektiğinde vajinismus konusunda tecrübeli bir cinsel terapistle birlikte çalışması gerekebilir. Çünkü çok nadir olarak ortaya çıksa da, vajinismusun üstesinden gelmenin bedelleri vardır.

Geçmişteki travma esnasında ve sonrasında yaşanan dissosiasyonlar ve tedavi sürecinde hekime karşı ortaya çıkan haset duyguları; eşle kurulmaya çalışılan cinsel ilişkilerde ve hekimin uyguladığı girişimsel parmak ve dilatatör egzersizlerinde, vajinismuslu kadının geçmişte yaşadıklarını farklı bir gerçeklikle değerlendirmesine yol açabilir.

Ruhsal dünyadaki iç uyum ve harmoninin kaybına genel olarak “dissosiasyon” denir. Dissosiasyon primer bir savunma mekanizmasıdır. Dissosiasyon sözcük olarak “ayrılma, bölünme, kopma, çözülme” gibi anlamlar taşır. Psikolojik açıdan ise, vajinismuslu kadının zihninde yer alan duygu, düşünce, anı gibi içerikleri, geçici olarak kompartımanlaştırması yani bir kenara koyması ve çok sağlıksız bir şekilde “başka bir zaman diliminde gerçekmiş gibi tekrar yaşaması” anlamına gelen bir mekanizmadır. Özellikle, taciz, tecavüz veya fiziksel şiddet gibi çok ağır travmalar esnasında oluşan dissosiasyonlar ile beynin sağ oksipital lobunda oluşan hiperaktiviteler arasında çok yakın bağlantılar vardır. Bilindiği gibi, “sağ oksipital lop”, yüksek duygu içeren olaylarda, “görsel otobiyografik hafıza çağrışımı” ile ilintilidir. Bu nedenle, “geçmişteki bir travmayı çağrıştıracak herhangi bir duygu, düşünce veya dokunuş”, bu bölgeyi uyarabilir ve vajinismuslu kadın geçmişteki anı tekrar yaşamış gibi hissedebilir. Tek fark ise artık oyuncular, mekân ve zaman değişmiş fakat roller, duygular ve o an yaşananlar aynı kalmıştır. Bu nedenle, geçmişteki travmalar esnasında ve sonrasında yaşananlar, sağ oksipital lobu önemli kılmaktadır.

Çocukluk travmaları ve travma esnasında yaşanan dissosiasyonlar, vajinismusu ağırlaştırmakta ve özellikle girişimsel vajinismus tedavisi yapan hekimler için ciddi risk faktörü oluşturmaktadır. Çünkü çocukluk ve ergenlik döneminde yaşanan taciz veya tecavüz gibi durumlarda dissosiasyon meydana gelebilir. Dissosiasyon eşliğinde vajinismuslu kadın nörolojik aktivite olarak beyin sapına ve dolayısıyla kollektif bilinçdışı sembollerine kadar gerileyebilir.

Vajinismuslu kadın tetiklendiğinde, yani bugünün dünyasında bir şey meydana geldiğinde, bir şekilde geçmişteki yoğun travmatik olayı tekrar yaşayabilir. “Tetikleyici unsur” bir duygu, düşünce, temas, anı resmi, koku, vücut duyusu, fiziksel çevrede gerçekleşen bir olay veya başka bir kişinin davranışı olabilir. Vajinismuslu kadın için tetikleyici, hekimin yaptığı “girişimsel parmak ve dilatatör girişleri” olabilir. Bu durumda vajinismuslu kadın, geçmişte yaşadığı travmayı, görsel ve hissel olarak tüm duyu organlarıyla, duygusal bağlamda, “gerçekmiş gibi” tekrar yaşamaya başlayabilir. Duyguları, duyuları, hiç hoş olmayan şekilde yeniden yaşama ve “aynı deneyimden yeniden geçme” ve flash-back’ler, ilk olarak asıl travma esnasında gerçekleşen görsel görüntüleri tekrar zihinde canlandırabilir. Vajinismuslu kadın bilişsel olarak travmanın geçmişte yaşanıp bittiğini bilse bile, “Aynı şek tekrar oluyor!” yanılsaması içine girebilir. Çünkü bu durumda vajinismuslu kadının duygusal acıdan çok güçlü bir kaçış gereksinimi olabilir.

Özellikle borderline kişilik bozukluğu gibi ağır kişilik bozukluğu olan vajinismuslu kadınlarda, “egonun dissosiyatif parçalanması” ya da “dissosiyatif hissizleşmeler”, utanç ve kendini eleştiriye dayalı depresyonla birleştiğinde; “Ben aptalım!”, “Ben lanetlendim!”, “Ben hep kaybedenim!”, “Ben yetersizim!”, “Duygularımdan nefret ediyorum!”, “Gerçekten hissettiklerimi söylemeye hakkım yok!” gibi öz eleştirilere neden olabilir. Vajinismuslu kadın, “anne-babası olmayan veya kötü anne-babası olan iyi bir çocuk” olmak yerine, “İyi anne-babası olan kötü bir çocuk” olmayı tercih ederek, fantezilerindeki illüzyonu korumaya çalışabilir. Bu nedenle, girişimsel parmak ve dilatatör egzersizleriyle vajinismuslu kadın bir şeyleri başarmaya başladığında, aşağıda sıraladığımız bazı tepkiler ortaya çıkabilir:

1-Bir şeyleri başarmanın verdiği gururla sevinebilir, mutlu olabilir ve özgüveni artabilir,

2-Hekimi kıskanabilir,

3-Hekime haset duyabilir,

4-Başarısını görmezden gelebilir ve sanki bir şey değişmemiş gibi yaşadıklarını inkâr edebilir,

5-Vajinismusa bağlı sekonder kazançları korumak isteyebilir.

Sekonder kazanç, vajinismusu birlikte olunan insanlar karşısında fayda sağlamak için kullanmaktır. Bu şekilde çeşitli sorumluluklardan kaçınılmakta, zaman zaman ilgi ve alaka odağı olunabilmektedir. İlk madde hariç, diğer tepkileri “negatif terapötik tepkiler” başlığı altında incelemek ve vajinismus tedavi sürecinde çok dikkatli olmak gerekir. Vajinismuslu kadında, parmak veya dilatatör egzersizleri başarmaktan ötürü “bilinçdışı suçluluk duygusu” belirerek, buna bağlı negatif bir tepki gelişebilir. Bu durum zamanla, mazoşistik aktarım biçimini alabilir.

Ağır kişilik bozukluğu olan vajinismuslu kadında, bilinçdışı çatışmalara bağlı olarak “hekimi kıskanma­ veya ona haset duyma” gibi istemsiz negatif tepkiler ortaya çıkabilir. “Haset”; aşırı ve yıkıcı bir kıskançlık, kendinde olmayan bir şeye aşırı istek duyma, herhangi bir şeye sahip olan kişinin sahip olduğu şeyi kaybetmesini isteme ve “başkalarının başarılarına katlanamamaduygusudur. Farkında olmadan haset eden vajinismuslu kadın, haset ettiği hekimin elindeki şifa verici nimetin yok olmasını isteyebilir. Bu nimet, kendi eline geçsin ya da geçmesin, önemli olan hekimde bulunmamasıdır. Zaten hasedin en kötü ve yıkıcı olanı da budur. Haset eden vajinismuslu kadının içinde sürekli bir ateş yanar, bu ateş onu ve hekimi yakabilir. Bu nedenle tedavi sürecindeki herhangi bir olumlu gelişme, vajinismuslu kadın tarafından hekimin üstünlüğünün bir kanıtı olarak deneyimlenebilir. Böylece vajinismuslu kadın, bilinç­dışı algılarının yönlendirmesi sonucu, hekimin kendisinden üstün olduğuna dair herhangi bir algıdan kaçınmak ve hekimin ona yardım ettiğini inkâr etmek isteyebilir. Hekimin ona zarar vereceğini ya da kendi kendine zarar vermesi gerektiğini bilinçdışına yerleştiren vajinismuslu kadın bu kaçış ve inkârı, vajinismusa ve yaşama karşı bir zafer ve güç olarak deneyimleyebilir.

Ağır kişilik bozukluğu olan vajinismuslu kadında, ilkel agresyon (saldırganlık) ve ilkel libidinal istekler; genetik, yapısal veya yaradı­lışsal faktörlerin yanı sıra, ciddi ve kronik travmatizasyon, fiziksel ve cinsel istismar ya da bu tür bir istismara tanık olmayla sonradan oluşabilir. Bu nedenle, tedavi sürecinde elde edilen kazanımlar ve başarılar, bilinçdışı ilkel yapıların çatış­malarını arttırarak, hekime karşı yoğun bir “nefret” duygusunu ve hasedi ortaya çıkartabilir. Vajinismuslu kadın kendine yardım eden hekimi, bilinçdışı olarak sadist algılamaya başlayabilir. Ve bilinçdışı bir dürtü ile hekimi yok etmeyi, onun acı çekmesini sağlamayı veya onu kontrol etmeyi isteyerek, kendini farkında olmadan bu şekilde motive etmeye başlayabilir. Bu bağlamda vajinismuslu kadın erotik özgürlüğü içeren ideal ve sevgi dolu bir ilişkiyle, nefret ve haset dolu bir ilişki arasında salınmaya başlar. Bu nedenle, hekim girişimsel parmak ve dilatatör egzersizleriyle başarı elde ettiğinde, çok dikkatli olmalıdır. Hekim hasedin ve nefretin farkındalığı üzerine çalışmalı ve vajinismuslu kadının bunu tolere etmesini sağlanmalıdır. Aksi takdirdevajinismuslu kadın “istemsiz bir şekilde”, hekimin kendisine tacizde bulunduğu ya da tecavüz ettiği gibi asılsız suçlamalarda bulunabilir, bedeninde başka hastalık belirtilerini ortaya çıkartarak duygularını somatizasyonla dışa vu­rabilir veya hekimle olan iletişimine zarar verebilir.

Vajinismuslu kadının gerçek dışı ve istemsiz bir şekilde hekimde gördüğü her olumsuzluk, negatiflik, eleştiri veya suçlama, aslında kendi geçmiş ilişkilerinde olan şeylerdir. Böyle olunca, aslında haset eden vajinismuslu kadın, geçmişte başından geçmiş olan taciz veya tecavüzü hatırlamak yerine, istemsiz bir şekilde hekimin bunları kendisine yaptığını iddia edebilir. Burada ilgi çekici olan şey, tedavi sürecinde başarı elde edildikçe, hekimden gelen her şeyin agresif (saldırgan) bir biçimde vajinismuslu kadın tarafından reddedilmesi, eyleme vurulmasıdır. Ayrıca intihar eğilimi, intihara yakın düşünceler ve kendine zarar verici davranışlar, madde kullanımı, yeme bozuklukları veya zarar verici cinsel davranışlar gibi kişiye yönelik nefret görünümle­ri de ortaya çıkabilir. “Hekimi şikâyet etme, hekimi taciz ve tecavüz yapmakla suçlama, hekime saldırma ya da tehdit etme” gibi tedavi ortamı dışındaki antisosyal ve haset kokan istemsiz davranışlar ve eyleme vurmalar görülebilir.

Hekime yönelik olumsuz fantezilerin tolere edilmesi, ağır kişilik bozukluğu olan vajinismuslu kadının tedavisinde çok önemlidir. Buradaki sorun, vajinismuslu kadının zihninden geçenleri tam olarak algılayamadan, hekimin bunları anlayabileceğine dair algıladığı örtük tehlikeden ötürü, kendi kontrolü altında olmayan geçmişe yönelik travmatik hatıraları ne derecede açabileceğidir. Vajinismuslu kadının güçlü “kontrol ihtiyacı”; geçmişi hatırlamayı başaramama, bilince gelenleri baskılama ve fantezi malzemesinin ulaşılabilirliğini azaltma eğilimi olarak ortaya çıkabilir. Ayrıca tedavi süreçleriyle birlikte sembolize etme becerilerinde artış gözlemlenebilir. Bu durum vajinismuslu kadının duygularını eylemle deşarj etmesine ve fantezilerinde deneyimlemesine neden olabilir. Bu bilgileri göz ardı eden hekim vajinismus tedavisi sırasında cinselliğe ve cinsel birleşmenin sağlanmasına yönelik, özellikle girişimsel parmak veya dilatatör egzersizlerine aşırı odaklanırsa, vajinismuslu kadının ruhuna işlemiş travmanın etkisini anlamakta zorlanabilir. Vajinismuslu kadın girişimsel parmak veya dilatatör egzersizlerini başarmanın ve hekim de işini gerektiği gibi yapmanın gurunu yaşasa bile, her ikisi de bir anda vajinismusun üstesinden gelmenin bedellerini ödemek zorunda kalabilir. Hekim empatik bir ilişki kuramazsa, girişimsel müdahaleler vajinismuslu kadın tarafından saldırgan, soğuk ve etkisiz olarak değerlendirilebilir. Bu tür olgularda öncelikle vajinismus tedavisi değil empatik bir yaklaşımla, vajinismuslu kadının travmatik yaşantılarının ele alınması ve duygusal stabilizasyonun sağlanması temel yaklaşım olmalıdır. Hekim tedavi süreci boyunca empatik davranış ve konuşma biçimini korumalı ve bir süre sadece duyumsal odaklanma egzersizlerine devam etmelidir. Diğer vajinismus olgularına göre girişimsel egzersizler travmatik geçmişi olan vajinismuslu kadınlar için en son aşamada uygulanmalıdır.

Sonuç olarak; travmatik geçmişi olan vajinismuslu kadının cinsel davranışlarındaki ciddi agresif ve ken­dine zarar verici eğilimlerin baskınlığı, gerçeklikle bağının geçici olarak kopmasına neden olabilir. Bunun sonucunda, vajinismuslu kadın bilinçdışının zorlamasıyla ortaya çıkan istemsiz yalanlarına gerçekmiş gibi inanmaya başlayabilir. Bu tür bilinçdışı dinamiklerinin yeterli oranda netleştirilebilmesi ve çözümlenebilmesi için, girişimsel müdahalelerin yanına psikodinamik yönelimli cinsel terapinin entegre edilmesi ve hekimle cinsel terapistin birlikte çalışması daha uygun olabilir.

KAYNAKLAR:

1-Vajinismusun Üstesinden Gelmek – Cinsel Terapist Cem KEÇE

2-On Adımda Vajinismus Tedavisi - Cinsel Terapist Cem KEÇE & Cinsel Terapist Psk. Serap GÜNGÖR

3-Mühürlü Beden - Cinsel Terapist Cem KEÇE & Uz. Dr. Yasemin YILDIZ